تنوع مذهبی ویژه‌ای در کشور یمن وجود دارد/ تفاوت در نحوه تعامل انصارالله با جریان‌های سلفی مختلف
کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد گفت: جریان های سلفی در کشور یمن، چندین دسته هستند و سلفی نجدی، سلفی اخوانی و سلفی جهادی در یمن داریم. سلفی اخوان در یمن از زمان محمد البنا، شکل گرفت. همچنین سلفی جهادی در یمن در واقع همان القاعده در شبه جزیره عربی است و مرکز تحرکات سلفی جهادی در یمن در استان شبوه است.
به گزارش پایگاه رسمی اطلاع رسانی مجمع جهانی اهل بیت(ع) - نشست علمی «مناسبات انصار الله با خرده هویت‌های سلفی در یمن» توسط دفتر امور مطالعات، تحقیقات و پژوهش مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام پیش از ظهر امروز چهارشنبه ۳۰ آبان ۱۴۰۳ با همکاری خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا در سالن جلسات این خبرگزاری در شهر قم، برگزار شد. ارائه کننده این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر «ایمان محمدی» کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد بود.
وجود تنوع مذهبی ویژه در کشور یمن
حجت‌الاسلام دکتر «ایمان محمدی» در این نشست با اشاره به اهمیت کشور یمن اظهار کرد: یمن یک کشور با سابقه تاریخی است که درآمد تمدنی آن از طریق تجارت، بوده است و این کشور به علت جغرافیای ویژه خود دارای اهمیت استراتژیک است. حدود ۹ تا ۱۱ درصد تجارت جهانی و نیز کابل های اصلی اینترنت جهان از تنگه باب المندب می گذرد. بخش عظیمی از تجارت آسیا به غرب از مقابل یمن عبور می کند و این کشور به عنوان دروازه جنوبی جهانی، شناخته می شود. به همین دلیل کشورها به دنبال کسب نفوذ در یمن بودند.
وی ادامه داد: کشور یمن از قدیم الایام به لحاظ چینش مذهبی دارای تنوع مذهبی ویژه ای است و صوفی ها دارای جایگاه ویژه ای در یمن می باشند. براساس برآوردها حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد جمعیت یمن، زیدی، ۳۰ تا ۳۵ درصد دیگر جمعیت یمن، شافعی، ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت یمن، سلفی و مابقی جمعیت این کشور از مذاهب دیگر از جمله اسماعیلی و شیعه اثنی عشری هستند. عمق مذهبی در یمن، کم است و افراد به راحتی از یک مذهب وارد مذهب دیگر می شوند. از سوی دیگر، نگاه مدرسه ای و نه نگاه مذهبی انصارالله در یمن، حاکم شده و این مسئله باعث باز شدن فضای مذهبی گردیده است.
کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد افزود: گروهی با عنوان اتحاد شباب در دهه هشتاد میلادی در پاسخ به تحرکات سلفی ها در مناطق زیدی نشین یمن، شکل گرفت. فعالیت این گروه در تعدادی از مساجد این مناطق بود و کارشان بیان مفاهیم زیدی و نیز بیان تحولات منطقه بود. در ادامه بعد از شکل گرفتن یمن متحد، چندین حزب از جمله حزب حق توسط زیدی ها در یمن، تشکیل شد، اما این احزاب اهداف خودش را محقق نکرد. لذا انجمن شباب مومن در سال ۱۹۹۲ میلادی به وجود آمد. در نهایت سید حسین حوثی در اواخر قرن بیستم، شباب مومن را سازماندهی کرد، او توانست با دو سبک آموزش و سازمان محور، شباب مومن را به سازمان رزمی آموزشی تبدیل کند.
جریان های سلفی مختلف یمن
محمدی با اشاره به جنگ های دولت یمن علیه شباب مومن اظهار کرد: دولت یمن در سال ۲۰۰۴ میلادی، اولین جنگ خود را علیه شباب مومن، آغاز کرد. دلیل این جنگ اعتراض شباب مومن به اجازه دادن به سلفی ها برای فعالیت در مناطق زیدی نشین بود و در جنگ اول، سید حسین حوثی شهید شد. سید عبدالملک حوثی از جنگ سوم وارد شد و بعد پایان این جنگ، رهبری سید عبدالملک حوثی بر این جنبش، تثبیت شد. سید عبدالملک حوثی معتقد بود که شباب مومن باید فراتر از مذهب زیدی برود و لذا جنبش انصارالله شکل گرفت که فرامذهبی بود و اهل سنت شافعی و صوفی ها هم وارد این جنبش شدند. جنبش انصارالله بعد از شکست گفت و گوهای ملی یمن در سال ۲۰۱۳ میلادی، وارد دولت سازی شد و این روند تاکنون ادامه دارد. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد جمعیت یمن در مناطق تحت سیطره انصارالله هستند و در مناطق خارج از سیطره این جنبش در یمن، بازیگران مختلفی وجود دارند.
وی ادامه داد: جنبش انصارالله یمن در روندی که در سال های مختلف گذرانده است، یک دژ زیدی در استان های صعده و عمران و صنعا برای خود در نظر گرفته است و به هیچ بازیگر غیرزیدی از جمله سلفی ها در این مناطق، اجازه فعالیت نمی دهد، اما در خارج از این مناطق حتی با سلفی ها وارد مذاکره می شود. سلفی ها در یمن، دو جریان هستند، یک جریان سلفی نجدی که سلفی گرایی آنها مربوط به منطقه نجد است، جریان دیگری با عنوان سلفی زیدی که سلفی گرایی آنها از طریق خود ابن تیمیه بوده است. این دسته دوم همیشه با جریان حاکم در صنعا در تعامل بودند و این جریان در واقع قیام در برابر زیدی ها بوده است، چون زیدی ها در آن زمان، یک حرکت کامل، عقل گرا بودند و یک طبقه اشرافی از سادات را به وجود آوردند و آنها را از دیگر طیف های اجتماعی در جامعه، جدا کرد. فرق این جریان سلفی با جریان سلفی نجدی این است که دم از تکفیر نمی زند.
کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد افزود: جریان های سلفی در کشور یمن، چندین دسته هستند و سلفی نجدی، سلفی اخوانی و سلفی جهادی در یمن داریم. سلفی اخوان در یمن از زمان محمد البنا، شکل گرفت. همچنین سلفی جهادی در یمن در واقع همان القاعده در شبه جزیره عربی است و مرکز تحرکات سلفی جهادی در یمن در استان شبوه است.
نحوه تعامل جنبش انصارالله با سلفی ها
محمدی با اشاره به نحوه تعامل جنبش انصارالله با سلفی ها اظهار کرد: این جنبش در مناطق صعده، عمران و صنعا که به لحاظ تاریخی، مناطق زیدی محسوب می شوند، اجازه هیچ تحرکی ها را به سلفی ها نمی دهد. جنبش انصارالله در سال ۲۰۱۱ میلادی، تحرکات خود برای بستن مرکز سلفی دماج در صعده را آغاز کرد و این جنبش در نهایت توانست که این مرکز را پیش از انقلاب علیه حکومت عبدربه منصور هادی، ببندد. اما جنبش انصارالله در مناطق دیگر یمن که تحت سیطره اش است توافق همزیستی با سلفی ها بست، براساس این توافق، سلفی ها نباید علیه انصارالله تحرکی داشته باشند در مقابل هم انصارالله، اجازه فعالیت را به سلفی ها در این مناطق می دهد.
وی ادامه داد: رویکرد جنبش انصارالله یمن در قبال مقابل جریان سلفی زیدی، کنارگذاشتن قاضی محمداسماعیل عمرانی قاضی القضات یمن از رهبران این جریان و تعطیل کردن مدارس او بود. فعالیت جریان سلفی زیدی منحصر به مناطق زیدی نشین یمن است و در مناطق دیگر یمن، این جریان فعالیت ندارد. به نظر می رسد که در صورت ادامه حکومت جنبش انصارالله در یمن چیزی از جریان سلفی زیدی، باقی نماند. جنبش انصارالله با سلفی های جهادی هم کنار نیامد و اقدام به اخراج قبایل هم پیمان با القاعده از مناطق خود کرد. این جنبش هیچ ارتباطی با جریان سلفی جهادی ندارد و با حضور این جریان حتی در مناطق سنی نشین تحت کنترل خود، کنار نیامد.
کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد خاطر نشان کرد: جنبش انصارالله یمن با جریان اخوان المسلمین هم در مناطق تحت سیطره خود کنار نیامد و این جنبش پس از قدرت گرفتن اقدام به تعطیل کردن جامعه الایمان متعلق به عبدالمجید الزندانی از رهبران اخوان المسلمین در شهر صنعا کرد. با وجود موضع اخوان المسلمین یمن در مخالفت با ورود به جریان تقابل با جنبش انصارالله پس از عملیات طوفان الاقصی در پازل آمریکا، اما جنبش انصارالله هیچ ارتباطی با اخوان المسلمین یمن، برقرار نکرده است.
کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد گفت: جریان های سلفی در کشور یمن، چندین دسته هستند و سلفی نجدی، سلفی اخوانی و سلفی جهادی در یمن داریم. سلفی اخوان در یمن از زمان محمد البنا، شکل گرفت. همچنین سلفی جهادی در یمن در واقع همان القاعده در شبه جزیره عربی است و مرکز تحرکات سلفی جهادی در یمن در استان شبوه است.
به گزارش پایگاه رسمی اطلاع رسانی مجمع جهانی اهل بیت(ع) - نشست علمی «مناسبات انصار الله با خرده هویت‌های سلفی در یمن» توسط دفتر امور مطالعات، تحقیقات و پژوهش مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام پیش از ظهر امروز چهارشنبه ۳۰ آبان ۱۴۰۳ با همکاری خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا در سالن جلسات این خبرگزاری در شهر قم، برگزار شد. ارائه کننده این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر «ایمان محمدی» کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد بود.
وجود تنوع مذهبی ویژه در کشور یمن
حجت‌الاسلام دکتر «ایمان محمدی» در این نشست با اشاره به اهمیت کشور یمن اظهار کرد: یمن یک کشور با سابقه تاریخی است که درآمد تمدنی آن از طریق تجارت، بوده است و این کشور به علت جغرافیای ویژه خود دارای اهمیت استراتژیک است. حدود ۹ تا ۱۱ درصد تجارت جهانی و نیز کابل های اصلی اینترنت جهان از تنگه باب المندب می گذرد. بخش عظیمی از تجارت آسیا به غرب از مقابل یمن عبور می کند و این کشور به عنوان دروازه جنوبی جهانی، شناخته می شود. به همین دلیل کشورها به دنبال کسب نفوذ در یمن بودند.
وی ادامه داد: کشور یمن از قدیم الایام به لحاظ چینش مذهبی دارای تنوع مذهبی ویژه ای است و صوفی ها دارای جایگاه ویژه ای در یمن می باشند. براساس برآوردها حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد جمعیت یمن، زیدی، ۳۰ تا ۳۵ درصد دیگر جمعیت یمن، شافعی، ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت یمن، سلفی و مابقی جمعیت این کشور از مذاهب دیگر از جمله اسماعیلی و شیعه اثنی عشری هستند. عمق مذهبی در یمن، کم است و افراد به راحتی از یک مذهب وارد مذهب دیگر می شوند. از سوی دیگر، نگاه مدرسه ای و نه نگاه مذهبی انصارالله در یمن، حاکم شده و این مسئله باعث باز شدن فضای مذهبی گردیده است.
کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد افزود: گروهی با عنوان اتحاد شباب در دهه هشتاد میلادی در پاسخ به تحرکات سلفی ها در مناطق زیدی نشین یمن، شکل گرفت. فعالیت این گروه در تعدادی از مساجد این مناطق بود و کارشان بیان مفاهیم زیدی و نیز بیان تحولات منطقه بود. در ادامه بعد از شکل گرفتن یمن متحد، چندین حزب از جمله حزب حق توسط زیدی ها در یمن، تشکیل شد، اما این احزاب اهداف خودش را محقق نکرد. لذا انجمن شباب مومن در سال ۱۹۹۲ میلادی به وجود آمد. در نهایت سید حسین حوثی در اواخر قرن بیستم، شباب مومن را سازماندهی کرد، او توانست با دو سبک آموزش و سازمان محور، شباب مومن را به سازمان رزمی آموزشی تبدیل کند.
جریان های سلفی مختلف یمن
محمدی با اشاره به جنگ های دولت یمن علیه شباب مومن اظهار کرد: دولت یمن در سال ۲۰۰۴ میلادی، اولین جنگ خود را علیه شباب مومن، آغاز کرد. دلیل این جنگ اعتراض شباب مومن به اجازه دادن به سلفی ها برای فعالیت در مناطق زیدی نشین بود و در جنگ اول، سید حسین حوثی شهید شد. سید عبدالملک حوثی از جنگ سوم وارد شد و بعد پایان این جنگ، رهبری سید عبدالملک حوثی بر این جنبش، تثبیت شد. سید عبدالملک حوثی معتقد بود که شباب مومن باید فراتر از مذهب زیدی برود و لذا جنبش انصارالله شکل گرفت که فرامذهبی بود و اهل سنت شافعی و صوفی ها هم وارد این جنبش شدند. جنبش انصارالله بعد از شکست گفت و گوهای ملی یمن در سال ۲۰۱۳ میلادی، وارد دولت سازی شد و این روند تاکنون ادامه دارد. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد جمعیت یمن در مناطق تحت سیطره انصارالله هستند و در مناطق خارج از سیطره این جنبش در یمن، بازیگران مختلفی وجود دارند.
وی ادامه داد: جنبش انصارالله یمن در روندی که در سال های مختلف گذرانده است، یک دژ زیدی در استان های صعده و عمران و صنعا برای خود در نظر گرفته است و به هیچ بازیگر غیرزیدی از جمله سلفی ها در این مناطق، اجازه فعالیت نمی دهد، اما در خارج از این مناطق حتی با سلفی ها وارد مذاکره می شود. سلفی ها در یمن، دو جریان هستند، یک جریان سلفی نجدی که سلفی گرایی آنها مربوط به منطقه نجد است، جریان دیگری با عنوان سلفی زیدی که سلفی گرایی آنها از طریق خود ابن تیمیه بوده است. این دسته دوم همیشه با جریان حاکم در صنعا در تعامل بودند و این جریان در واقع قیام در برابر زیدی ها بوده است، چون زیدی ها در آن زمان، یک حرکت کامل، عقل گرا بودند و یک طبقه اشرافی از سادات را به وجود آوردند و آنها را از دیگر طیف های اجتماعی در جامعه، جدا کرد. فرق این جریان سلفی با جریان سلفی نجدی این است که دم از تکفیر نمی زند.
کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد افزود: جریان های سلفی در کشور یمن، چندین دسته هستند و سلفی نجدی، سلفی اخوانی و سلفی جهادی در یمن داریم. سلفی اخوان در یمن از زمان محمد البنا، شکل گرفت. همچنین سلفی جهادی در یمن در واقع همان القاعده در شبه جزیره عربی است و مرکز تحرکات سلفی جهادی در یمن در استان شبوه است.
نحوه تعامل جنبش انصارالله با سلفی ها
محمدی با اشاره به نحوه تعامل جنبش انصارالله با سلفی ها اظهار کرد: این جنبش در مناطق صعده، عمران و صنعا که به لحاظ تاریخی، مناطق زیدی محسوب می شوند، اجازه هیچ تحرکی ها را به سلفی ها نمی دهد. جنبش انصارالله در سال ۲۰۱۱ میلادی، تحرکات خود برای بستن مرکز سلفی دماج در صعده را آغاز کرد و این جنبش در نهایت توانست که این مرکز را پیش از انقلاب علیه حکومت عبدربه منصور هادی، ببندد. اما جنبش انصارالله در مناطق دیگر یمن که تحت سیطره اش است توافق همزیستی با سلفی ها بست، براساس این توافق، سلفی ها نباید علیه انصارالله تحرکی داشته باشند در مقابل هم انصارالله، اجازه فعالیت را به سلفی ها در این مناطق می دهد.
وی ادامه داد: رویکرد جنبش انصارالله یمن در قبال مقابل جریان سلفی زیدی، کنارگذاشتن قاضی محمداسماعیل عمرانی قاضی القضات یمن از رهبران این جریان و تعطیل کردن مدارس او بود. فعالیت جریان سلفی زیدی منحصر به مناطق زیدی نشین یمن است و در مناطق دیگر یمن، این جریان فعالیت ندارد. به نظر می رسد که در صورت ادامه حکومت جنبش انصارالله در یمن چیزی از جریان سلفی زیدی، باقی نماند. جنبش انصارالله با سلفی های جهادی هم کنار نیامد و اقدام به اخراج قبایل هم پیمان با القاعده از مناطق خود کرد. این جنبش هیچ ارتباطی با جریان سلفی جهادی ندارد و با حضور این جریان حتی در مناطق سنی نشین تحت کنترل خود، کنار نیامد.
کارشناس میز یمن و مدیر میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد خاطر نشان کرد: جنبش انصارالله یمن با جریان اخوان المسلمین هم در مناطق تحت سیطره خود کنار نیامد و این جنبش پس از قدرت گرفتن اقدام به تعطیل کردن جامعه الایمان متعلق به عبدالمجید الزندانی از رهبران اخوان المسلمین در شهر صنعا کرد. با وجود موضع اخوان المسلمین یمن در مخالفت با ورود به جریان تقابل با جنبش انصارالله پس از عملیات طوفان الاقصی در پازل آمریکا، اما جنبش انصارالله هیچ ارتباطی با اخوان المسلمین یمن، برقرار نکرده است.