قاسمی: هوش مصنوعی توان یاری رساندن به عرصه تبلیغ دین را دارد/ دلیل رونق هوش مصنوعی در عصر حاضر
دبیر ستاد فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه گفت: چقدر توانستیم آحاد جامعه را و انسان های این کره خاکی را با معارف اهل بیت(ع) آشنا کنیم؟ هوش مصنوعی می تواند ما را در این زمینه، کمک بسیاری داشته باشد.
به گزارش پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی مجمع جهانی اهل بیت(ع) ـ دکتر «محمدرضا قاسمی» دبیر ستاد فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه در "نشست تبیین هوش مصنوعی و نشر معارف اهل بیت علیهم السلام" که در مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام برگزار گردید، با اشاره به تعریف هوش مصنوعی اظهار کرد: هوش مصنوعی به گونه ها و تعاریف مختلفی خود را معرفی کرده است، اما مشترک تمام تعاریف این می باشد همه خودکارسازی رفتار انسان که توسط ماشین انجام می شود را هوش مصنوعی گویند. اگر ماشین بتواند رفتاری مثل انسان انجام بدهد، مواجهه ای با هوش مصنوعی خواهیم داشت. پس ما در تعریف این فناوری باید دقت ویژه ای داشته باشیم. هر آنچه چیزی که بشر تلاش کرده است تا بتواند رفتاری را شبیه انسان به ماشین القا کند و ماشین رفتار انسان را یاد بگیرد، هوش مصنوعی است. این رفتار جدیدی نیست و از زمانی که علوم کامپیوتر به وجود آمده است، این پدیده وجود داشت.
دلیل رونق هوش مصنوعی در عصر حاضر
وی ادامه داد: چرا امروز هوش مصنوعی بازار گرمی پیدا کرده است، چند دلیل دارد که مهم ترین دلیل، رشد زیرساخت های پردازشی می باشد. در گذشته این زیرساخت ها ساده بودند، اما اکنون با زیرساخت های پردازشی فوق حرفه ای مواجه هستیم. محاسبه ای که قبلا چند روز به طول می انجامید، امروزه در کسری از ثانیه صورت می گیرد. دلیل دیگر این است که مدل های برنامه های نویسی و زبان برنامه نویسی، خیلی دقیق تر شده است، قبلا این زبان ها خیلی ساده بودند و الگوریتم ها یا وجود نداشتند یا خیلی ساده بودند در حالی که امروزه با الگوریتم های چند سطحی و مدل های بزرگ زبانی مواجه هستیم. دلیل سوم هم حوزه داده ها است، آنجایی که داده وجود دارد، هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی یک فناوری افقی است و در همه صنایع و دانش ها کاربرد دارد، حتی هوش مصنوعی قلمروی دانش ها را گسترش می دهد.
دبیر ستاد فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه افزود: ما امروز با یک تصمیم و انتخاب در مولفه هوش مصنوعی مواجه هستیم، فناوری که در همه علوم و صنایع کاربرد دارد. هوش مصنوعی، یک فناوری راهبردی است که حجم و سطح سرمایه گذاری کشورها در آن خیلی بالا می باشد و یک فناوری تحول آفرین است. ما با یک مولفه تحولی مواجه هستیم، اساتید علوم راهبردی به ما یاد دادند که اگر نتوانیم تحول را مدیریت کنید، تحول ما را مدیریت خواهد کرد. با مساله ای مواجه هستیم که اگر آن مساله را به نفع انقلاب، جریان تشیع و وحدت اسلامی، تجمیع قوا نکنیم و هم افزا نشویم، نخواهیم توانست که از این ابزار به خوبی استفاده کنیم.
نگاه رهبر انقلاب به هوش مصنوعی
قاسمی، ماهیت شناسی پدیده هوش مصنوعی را دارای دو رویکرد دانست و تصریح کرد: هیچ کدام از این روریکردها را صحیح نمی دانیم، یک رویکرد صرفا ابزار نگاری است که ماشین را به همچون چاقویی بدانیم که از آن باید در راه درست استفاده کنیم و این نگاه فرصت محوری صرف، ما را از چالش هایی که هوش مصنوعی ایجاد می کند، غافل خواهد کرد. رویکرد دوم تهدید محوری صرف است، حتما هوش مصنوعی تهدیدات فراوانی دارد. اما گاهی این نوع از نگاه، ما را از ظرفیت های فراوان هوش مصنوعی غافل می کند و ما نیاز به نگاه متوازن در زمینه هوش مصنوعی داریم. رهبر معظم انقلاب در سال 1400 فرمودند که هوش مصنوعی مساله مهمی است و ایران باید در ده کشور در این زمینه قرار بگیرد که البته اکنون در این جایگاه نیستیم. مقام معظم رهبری، جمله ای فرمودند که بسیاری از افراد به آن توجه نکردند، ایشان گفتند که این فناوری در اداره آینده دنیا نقش خواهد داشت. هوش مصنوعی فناوری آینده ساز است، ما باید بتوانیم با شناخت صحیح از این فناوری، الگوی مواجه خودمان را طراحی کنیم. هوش مصنوعی، سطوح مختلفی در حوزه های کاربردی اعم از نظام سلامت، نظام مالی و ... دارد.
وی ادامه داد: مهم ترین سخنرانی سالیانه رهبر انقلاب 14 خرداد است، ایشان در آن سخنرانی فرمودند که تحول زمان امام خمینی تحول زمان ما هم است اما ابزار زمان امام راحل ابزار زمان ما نیست. ایشان در ادامه گفتند که در دوران هوش مصنوعی و کوانتوم و پسااینترنت نمی توان با ابزار گذشته تبلیغ کرد. ما با ابزار توانمند در عصر جدیدی مواجه هستیم. عصر هوش مصنوعی، اقتضائات خودش را دارد که ما در الگوی مواجهه با این فناوری و طراحی مان برای آینده، باید اقتضائات این عصر را در نظر بگیریم و نگاه جامع فرصت محور نسبت به آنچه که از هوش مصنوعی دریافت می کنیم، داشته باشیم. ما در دیجیتال کردن تراث شیعه غفلت نکردیم و مجموعه مرکز تحقیقات اسلامی نور در سال 1370 برای این کار تاسیس شد. اما این گام اول می باشد و گام دوم این است که از این داده های دیجیتال، سرویس های هوشمند ایجاد کنیم. بسیاری از شیعیان و محبان اهل بیت(ع) نیازمند این هستند که یک سرویس هوشمند و چت بات ساده در حوزه مشاوره برای آنها توسعه داده شود. بسیاری از افراد حوصله جستجو کردن برای یافتن پاسخ های سوالاتشان ندارند، آنها می گویند ما سوال می کنیم و ماشین جواب بدهد که به آن چت بات می گویند. اگر چت بات در زمینه دامنه دانش اهل بیت(ع) و محققان این حوزه توسعه پیدا کند، در دسترسی ما و دسترسی محبان اهل بیت(ع) به داده هایی که امروز بسیار ارزشمند و گران سنگ هستند، توسعه عمیقی رقم می خورد.
تاثیر هوش مصنوعی بر عرصه تبلیغ دین
دبیر ستاد فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه افزود: در طول چهار دهه اخیر کمتر از پنج درصد داشته های حوزه های علمیه ترجمه شده است. البته تلاش زیادی شد که بتوانیم معارف خودمان را به دیگران برسانیم، در این راستا مبلغانی را اعزام کردیم و این مبلغان مستقر شدند، محققانی را به آوردیم، کسانی خانه و دیارشان را رها کردند و به قم آمدند تا تحصیل دین کنند و در کشورهای خودشان، اقامه دین را انجام بدهند، اما چقدر توانستیم آحاد جامعه را و انسان های این کره خاکی را با معارف اهل بیت(ع) آشنا کنیم؟ هوش مصنوعی می تواند ما را در این زمینه، کمک بسیاری داشته باشد. دیگران در این حوزه سرمایه گذاری های زیادی انجام دادند، به عنوان مثال ادیان و نحله های دیگر، کارهای بزرگ و جدی در این خصوص داشتند و سرمایه گذاری هایی را در پروژه های کلان انجام دادند. ما باید در این عرصه مثل عرصه های دیگر، دست برتر را داشته باشیم و فعالانه با داده ها و محققانی که داریم بتوانیم پیشنهادات و سرویس هایی را بر بستر هوش مصنوعی به صورت شخصی سازی شده بر بستر راهبردهای محیطی ارائه بدهیم.
قاسمی با اشاره به فرصت های هوش مصنوعی برای مبلغان اظهار کرد: خیلی از مبلغانی که از تبلیغ برمی گردند، می گویند کاش قبل از تبلیغ اطلاع بیشتری از محل تبلیغ پیدا می کردیم، این اطلاعات از جنس دانش های صریح نیست، گاهی از جنس دانش های ضمنی است. اگر بتوانیم این موارد را با الگوهای فهم و دقت و منطق ماشین به ماشین القا کنیم، خیلی از دسترسی ها و منابعی که آرزوی خیلی از بزرگان بود در این بستر محقق می شود، اما یک شرط. دارد ما به الگوریتم ها و منطق فهم غرب به صورت فکری و فرهنگی نمی توانیم، اعتماد کنیم. بسیاری از سامانه هایی که توسط هوش مصنوعی در بستر الگوریتم غربی توسعه پیدا کرده دارای سوگیری های فراوان است این سوگیری ها غیر قابل اعتماد است و اگر این سوگیری ها وارد دامنه معارف ما به لحاظ ابعاد شناختی شود انحرافاتی به اسم مکتب، اما ضد مکتب پدید می آید. راه این است که هم روی داده هایمان و پردازش های هوشمند بر بستر محتواهای فاخری که داشتیم، کار فنی کنیم. هم با حضور گروه های مشترک از نخبگان و فرزانگان حوزه علوم انسانی و حوزه فنی، کار جدی علمی و فنی انجام بدهیم و بتوانیم الگوریتم ها را منطبق بر فهم صحیح شیعه پژوه متدین عصر انقلاب تنظیم کنیم، اگر آن الگوریتم ها را نتوانیم با زبان و لسان خودمان تنظیم کنیم، نگران کننده است. شاید در این حوزه اقداماتی از سوی کسانی که ادعای مکتب و دین اسلام دارند، طراحی شود که هیچ کدام با منطق فهم انقلاب اسلامی و گوهر تشیع، انطباقی نداشته باشد.
ضرر تاخیر اقدام در عرصه هوش مصنوعی
وی خاطرنشان کرد: حتما ما باید تلاش کنیم براساس منطق خودمان و روی داده های خودمان و زیرساخت های پردازشی خودمان کار را توسعه بدهیم، کار هم بلند مدت است و کاری نیست که بگوییم اگر امروز شروع می کنیم، چند ماه دیگر می توانیم رونمایی انجام بدهیم. این کار از یک طرف، دامنه منطق ما، فهم ما و الگوی استنباط ما همچون فقه جواهری را نیاز دارد و از طرف دیگر نیازمند پردازش های فنی و هوشمند است. ما این اقدام را هر موقع که دیر شروع کنیم، ضرر خواهیم کرد و امروز مقطع تصمیم در این حوزه است. امروزه دیگران در حوزه هوش مصنوعی، سرمایه گذاری هایی فراوانی انجام دادند. اگر ما قرار باشد سرویس های هوشمند را در این بستر استفاده کنیم، آنچه که به عنوان عقاید شیعه و مسلک شیعه با آن مواجه بودیم با انحرافاتی مواجه خواهد شد و خیلی از افراد منتظر این هستند که این پیام اهل بیت(ع) را با ابزارهایی که داریم به آنها برسانیم.
لازم به ذکر است نشست "تبیین هوش مصنوعی و نشر معارف اهل بیت علیهم السلام" به همت معاونت علمی و فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام و همکاری مشترک ستاد راهبری فناوری هوشمند حوزه های علمیه در قالب پیش نشست "همایش بین المللی هوش مصنوعی؛ فرهنگ و علوم اسلامی" در مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام برگزار شد.
دبیر ستاد فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه گفت: چقدر توانستیم آحاد جامعه را و انسان های این کره خاکی را با معارف اهل بیت(ع) آشنا کنیم؟ هوش مصنوعی می تواند ما را در این زمینه، کمک بسیاری داشته باشد.
به گزارش پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی مجمع جهانی اهل بیت(ع) ـ دکتر «محمدرضا قاسمی» دبیر ستاد فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه در "نشست تبیین هوش مصنوعی و نشر معارف اهل بیت علیهم السلام" که در مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام برگزار گردید، با اشاره به تعریف هوش مصنوعی اظهار کرد: هوش مصنوعی به گونه ها و تعاریف مختلفی خود را معرفی کرده است، اما مشترک تمام تعاریف این می باشد همه خودکارسازی رفتار انسان که توسط ماشین انجام می شود را هوش مصنوعی گویند. اگر ماشین بتواند رفتاری مثل انسان انجام بدهد، مواجهه ای با هوش مصنوعی خواهیم داشت. پس ما در تعریف این فناوری باید دقت ویژه ای داشته باشیم. هر آنچه چیزی که بشر تلاش کرده است تا بتواند رفتاری را شبیه انسان به ماشین القا کند و ماشین رفتار انسان را یاد بگیرد، هوش مصنوعی است. این رفتار جدیدی نیست و از زمانی که علوم کامپیوتر به وجود آمده است، این پدیده وجود داشت.
دلیل رونق هوش مصنوعی در عصر حاضر
وی ادامه داد: چرا امروز هوش مصنوعی بازار گرمی پیدا کرده است، چند دلیل دارد که مهم ترین دلیل، رشد زیرساخت های پردازشی می باشد. در گذشته این زیرساخت ها ساده بودند، اما اکنون با زیرساخت های پردازشی فوق حرفه ای مواجه هستیم. محاسبه ای که قبلا چند روز به طول می انجامید، امروزه در کسری از ثانیه صورت می گیرد. دلیل دیگر این است که مدل های برنامه های نویسی و زبان برنامه نویسی، خیلی دقیق تر شده است، قبلا این زبان ها خیلی ساده بودند و الگوریتم ها یا وجود نداشتند یا خیلی ساده بودند در حالی که امروزه با الگوریتم های چند سطحی و مدل های بزرگ زبانی مواجه هستیم. دلیل سوم هم حوزه داده ها است، آنجایی که داده وجود دارد، هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی یک فناوری افقی است و در همه صنایع و دانش ها کاربرد دارد، حتی هوش مصنوعی قلمروی دانش ها را گسترش می دهد.
دبیر ستاد فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه افزود: ما امروز با یک تصمیم و انتخاب در مولفه هوش مصنوعی مواجه هستیم، فناوری که در همه علوم و صنایع کاربرد دارد. هوش مصنوعی، یک فناوری راهبردی است که حجم و سطح سرمایه گذاری کشورها در آن خیلی بالا می باشد و یک فناوری تحول آفرین است. ما با یک مولفه تحولی مواجه هستیم، اساتید علوم راهبردی به ما یاد دادند که اگر نتوانیم تحول را مدیریت کنید، تحول ما را مدیریت خواهد کرد. با مساله ای مواجه هستیم که اگر آن مساله را به نفع انقلاب، جریان تشیع و وحدت اسلامی، تجمیع قوا نکنیم و هم افزا نشویم، نخواهیم توانست که از این ابزار به خوبی استفاده کنیم.
نگاه رهبر انقلاب به هوش مصنوعی
قاسمی، ماهیت شناسی پدیده هوش مصنوعی را دارای دو رویکرد دانست و تصریح کرد: هیچ کدام از این روریکردها را صحیح نمی دانیم، یک رویکرد صرفا ابزار نگاری است که ماشین را به همچون چاقویی بدانیم که از آن باید در راه درست استفاده کنیم و این نگاه فرصت محوری صرف، ما را از چالش هایی که هوش مصنوعی ایجاد می کند، غافل خواهد کرد. رویکرد دوم تهدید محوری صرف است، حتما هوش مصنوعی تهدیدات فراوانی دارد. اما گاهی این نوع از نگاه، ما را از ظرفیت های فراوان هوش مصنوعی غافل می کند و ما نیاز به نگاه متوازن در زمینه هوش مصنوعی داریم. رهبر معظم انقلاب در سال 1400 فرمودند که هوش مصنوعی مساله مهمی است و ایران باید در ده کشور در این زمینه قرار بگیرد که البته اکنون در این جایگاه نیستیم. مقام معظم رهبری، جمله ای فرمودند که بسیاری از افراد به آن توجه نکردند، ایشان گفتند که این فناوری در اداره آینده دنیا نقش خواهد داشت. هوش مصنوعی فناوری آینده ساز است، ما باید بتوانیم با شناخت صحیح از این فناوری، الگوی مواجه خودمان را طراحی کنیم. هوش مصنوعی، سطوح مختلفی در حوزه های کاربردی اعم از نظام سلامت، نظام مالی و ... دارد.
وی ادامه داد: مهم ترین سخنرانی سالیانه رهبر انقلاب 14 خرداد است، ایشان در آن سخنرانی فرمودند که تحول زمان امام خمینی تحول زمان ما هم است اما ابزار زمان امام راحل ابزار زمان ما نیست. ایشان در ادامه گفتند که در دوران هوش مصنوعی و کوانتوم و پسااینترنت نمی توان با ابزار گذشته تبلیغ کرد. ما با ابزار توانمند در عصر جدیدی مواجه هستیم. عصر هوش مصنوعی، اقتضائات خودش را دارد که ما در الگوی مواجهه با این فناوری و طراحی مان برای آینده، باید اقتضائات این عصر را در نظر بگیریم و نگاه جامع فرصت محور نسبت به آنچه که از هوش مصنوعی دریافت می کنیم، داشته باشیم. ما در دیجیتال کردن تراث شیعه غفلت نکردیم و مجموعه مرکز تحقیقات اسلامی نور در سال 1370 برای این کار تاسیس شد. اما این گام اول می باشد و گام دوم این است که از این داده های دیجیتال، سرویس های هوشمند ایجاد کنیم. بسیاری از شیعیان و محبان اهل بیت(ع) نیازمند این هستند که یک سرویس هوشمند و چت بات ساده در حوزه مشاوره برای آنها توسعه داده شود. بسیاری از افراد حوصله جستجو کردن برای یافتن پاسخ های سوالاتشان ندارند، آنها می گویند ما سوال می کنیم و ماشین جواب بدهد که به آن چت بات می گویند. اگر چت بات در زمینه دامنه دانش اهل بیت(ع) و محققان این حوزه توسعه پیدا کند، در دسترسی ما و دسترسی محبان اهل بیت(ع) به داده هایی که امروز بسیار ارزشمند و گران سنگ هستند، توسعه عمیقی رقم می خورد.
تاثیر هوش مصنوعی بر عرصه تبلیغ دین
دبیر ستاد فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه افزود: در طول چهار دهه اخیر کمتر از پنج درصد داشته های حوزه های علمیه ترجمه شده است. البته تلاش زیادی شد که بتوانیم معارف خودمان را به دیگران برسانیم، در این راستا مبلغانی را اعزام کردیم و این مبلغان مستقر شدند، محققانی را به آوردیم، کسانی خانه و دیارشان را رها کردند و به قم آمدند تا تحصیل دین کنند و در کشورهای خودشان، اقامه دین را انجام بدهند، اما چقدر توانستیم آحاد جامعه را و انسان های این کره خاکی را با معارف اهل بیت(ع) آشنا کنیم؟ هوش مصنوعی می تواند ما را در این زمینه، کمک بسیاری داشته باشد. دیگران در این حوزه سرمایه گذاری های زیادی انجام دادند، به عنوان مثال ادیان و نحله های دیگر، کارهای بزرگ و جدی در این خصوص داشتند و سرمایه گذاری هایی را در پروژه های کلان انجام دادند. ما باید در این عرصه مثل عرصه های دیگر، دست برتر را داشته باشیم و فعالانه با داده ها و محققانی که داریم بتوانیم پیشنهادات و سرویس هایی را بر بستر هوش مصنوعی به صورت شخصی سازی شده بر بستر راهبردهای محیطی ارائه بدهیم.
قاسمی با اشاره به فرصت های هوش مصنوعی برای مبلغان اظهار کرد: خیلی از مبلغانی که از تبلیغ برمی گردند، می گویند کاش قبل از تبلیغ اطلاع بیشتری از محل تبلیغ پیدا می کردیم، این اطلاعات از جنس دانش های صریح نیست، گاهی از جنس دانش های ضمنی است. اگر بتوانیم این موارد را با الگوهای فهم و دقت و منطق ماشین به ماشین القا کنیم، خیلی از دسترسی ها و منابعی که آرزوی خیلی از بزرگان بود در این بستر محقق می شود، اما یک شرط. دارد ما به الگوریتم ها و منطق فهم غرب به صورت فکری و فرهنگی نمی توانیم، اعتماد کنیم. بسیاری از سامانه هایی که توسط هوش مصنوعی در بستر الگوریتم غربی توسعه پیدا کرده دارای سوگیری های فراوان است این سوگیری ها غیر قابل اعتماد است و اگر این سوگیری ها وارد دامنه معارف ما به لحاظ ابعاد شناختی شود انحرافاتی به اسم مکتب، اما ضد مکتب پدید می آید. راه این است که هم روی داده هایمان و پردازش های هوشمند بر بستر محتواهای فاخری که داشتیم، کار فنی کنیم. هم با حضور گروه های مشترک از نخبگان و فرزانگان حوزه علوم انسانی و حوزه فنی، کار جدی علمی و فنی انجام بدهیم و بتوانیم الگوریتم ها را منطبق بر فهم صحیح شیعه پژوه متدین عصر انقلاب تنظیم کنیم، اگر آن الگوریتم ها را نتوانیم با زبان و لسان خودمان تنظیم کنیم، نگران کننده است. شاید در این حوزه اقداماتی از سوی کسانی که ادعای مکتب و دین اسلام دارند، طراحی شود که هیچ کدام با منطق فهم انقلاب اسلامی و گوهر تشیع، انطباقی نداشته باشد.
ضرر تاخیر اقدام در عرصه هوش مصنوعی
وی خاطرنشان کرد: حتما ما باید تلاش کنیم براساس منطق خودمان و روی داده های خودمان و زیرساخت های پردازشی خودمان کار را توسعه بدهیم، کار هم بلند مدت است و کاری نیست که بگوییم اگر امروز شروع می کنیم، چند ماه دیگر می توانیم رونمایی انجام بدهیم. این کار از یک طرف، دامنه منطق ما، فهم ما و الگوی استنباط ما همچون فقه جواهری را نیاز دارد و از طرف دیگر نیازمند پردازش های فنی و هوشمند است. ما این اقدام را هر موقع که دیر شروع کنیم، ضرر خواهیم کرد و امروز مقطع تصمیم در این حوزه است. امروزه دیگران در حوزه هوش مصنوعی، سرمایه گذاری هایی فراوانی انجام دادند. اگر ما قرار باشد سرویس های هوشمند را در این بستر استفاده کنیم، آنچه که به عنوان عقاید شیعه و مسلک شیعه با آن مواجه بودیم با انحرافاتی مواجه خواهد شد و خیلی از افراد منتظر این هستند که این پیام اهل بیت(ع) را با ابزارهایی که داریم به آنها برسانیم.
لازم به ذکر است نشست "تبیین هوش مصنوعی و نشر معارف اهل بیت علیهم السلام" به همت معاونت علمی و فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام و همکاری مشترک ستاد راهبری فناوری هوشمند حوزه های علمیه در قالب پیش نشست "همایش بین المللی هوش مصنوعی؛ فرهنگ و علوم اسلامی" در مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام برگزار شد.